وقتی کامپیوتر جدیدی می‌خرید، سرعت آن بسیار زیاد است؛ اما بعد از چند ماه با اینکه هنوز می‌توان به‌خوبی از آن استفاده کرد، دیگر مثل قبل حیرت‌انگیز نیست. پس از گذشت یک سال، ممکن است حتی با لگ و تأخیر همراه باشد. پرسش این است که چرا این اتفاق می‌افتد؟
هیچ کامپیوتری برنامه‌ای به حالت نصب پیش‌فرض ندارد و باید تمامی برنامه‌هایی موردنیاز را روی آن نصب کنیم. هرچه تعداد این برنامه‌های نصبی روی کامپیوتر زیادتر شود، درهم‌ریختگی آن‌ها بیشتر می‌شود و کامپیوتر سخت‌تر برنامه‌ها را مدیریت می‌کند.
اصلاً مهم نیست که سیستم‌عاملتان لینوکس و ویندوز یا مک باشد؛ زیرا هرچه برنامه‌های بیشتری نصب کنید، عملکرد کامپیوتر بیشتر تغییر خواهد کرد. حال سؤال این است که اگر کامپیوتر برای اجرای برنامه طراحی شده است، چرا چنین چیزی پیش می‌آید؟
نرم‌افزارها به فضای هارد دیسک نیاز دارند
واقعیت این است که ذخیره‌سازی بی‌شباهت با پدیده‌ای واقعی و فیزیکی نیست. برنامه‌ها مانند اشیاء در فضای فیزیکی مثلاً روی قفسه یا میز جای نمی‌گیرند؛ ولی درعین‌حال واقعاً وجود دارند. هرچه برنامه‌های بیشتری روی کامپیوتر نصب کنید، کامپیوتر باید به بخشهای بیشتری از هارد دیسک دسترسی داشته باشد.
ممکن است سیستمعامل بتواند به بخشهای مختلف هارد دیسک، تنها در میلی‌ثانیه دسترسی داشته باشد؛ ولی این بدان‌معنا نیست که سیستم کاری انجام نمی‌دهد. هرچه کامپیوتر سخت‌تر کار کند، سریع‌تر کهنه می‌شود.
اگر از هارددیسک گردان قدیمی استفاده می‌کنید، بهتر خواهید توانست این حقیقت را لمس کنید. درایور SSD قطعات متحرک ندارند؛ بنابراین، دسترسی سیستمعامل به آن‌ها سریع‌تر است و با گذشت زمان، دیرتر ضعیف می‌شوند.
بااینحال، فضای درایو هارددیسکی که از آن استفاده می‌کنید، چندان اهمیت ندارد و مشکل خاصی به‌‌وجود نمی‌آورد؛ مگر اینکه هارد درایو آن‌قدر پر شود که سیستمعامل یا برنامه‌ها برای عملکردشان فضای کافی نداشته باشند. اگر کامپیوتر کاملاً پر نشده باشد، هر کاهش سرعتی که تجربه می‌کنید، بیشتر مربوط به بارهایی خواهد بود که نرم‌افزارها به‌‌وجود می‌آورند تا مربوط به اجزای فیزیکی باشد .
نرم‌افزارها به رم نیاز دارند
مقدار رمی (حافظه‌ی دسترسی تصادفی) که از آن استفاده می‌کنید، تأثیر فوری روی نحوه‌ی اجرای کامپیوتر دارد. این تراشه مستقل که باعث می‌شود فایل‌ها سریعاً خوانده یا نوشته شوند، بسیار سریع‌تر از هارد دیسک است.
رم برای عملکرد کامپیوتر ضروری است. وقتی در حال تایپ‌کردن فایل هستید، تغییراتی که در این فایل ایجاد می‌کنید، در رم ذخیره می‌شود. هرچه برنامه‌های بازشده در همان زمان بیشتر باشد، به فضای رم بیشتری نیاز خواهید داشت. زمانیکه فضای رم پر شود، کامپیوتر ممکن است این فایل‌ها را به‌جای رم، به هارددیسک منتقل کند. از‌آنجاکه مدت‌زمان بیشتری طول می‌کشد تا درایو هارد دیسک اطلاعات را بخواند و بنویسد، سرعت کامپیوتر کاهش می‌یابد.
رم فقط با برنامه‌هایی مرتبط است که همان لحظه به‌طور فعال از آن‌ها استفاده می‌کنید یا در پسزمینه در حالت اجرا قرار دارند. بنابراین، وقتی برنامه‌ای نصب می‌کنید، این احتمال وجود دارد که آن برنامه را در حالت اجرا نگاه دارید و سرعت کامپیوتر کاهش یابد.
برای اینکه از این کار جلوگیری کنید، از تسک‌منیجر (در ویندوز) و اکتیویتی مانیتور (در مک) یا سیستم مانیتور (در لینوکس) استفاده کنید و مطمئن شوید که استفاده از رم بیش‌ازحد نباشد و بدانید چه زمانی باید از این برنامه‌ها استفاده کنید.
کپی لینک
برنامه‌ها از کش (حافظه نهان) زیادی استفاده می‌کنند
بسیاری از برنامه‌ها طوری کار می‌کنند که با گذشت زمان سرعت عملکرد آن‌ها افزایش می‌یابد. این برنامه‌ها فایل‌هایی که باید گاهی اوقات بدان‌ها دسترسی داشته باشند، روی هارد درایو قرار می‌دهند.
برای مثال، مدیریت تصاویر شما ممکن است تامب‌نیل‌هایی (پیش‌نمایش‌های کوچک از عکس‌ها) بسازد و آن‌ها را در پوشه‌ای مخفی در کامپیوتر ذخیره کند.
دفعه بعدی که این برنامه را اجرا کنید، دیگر نباید از ابتدا روند پردازشی این تامب‌نیل‌ها را انجام دهد. مشکل فرایند مذکور این است که شاید صدها یا هزاران فایل اضافه وارد هارد دیسک شما بشود.
این فایل‌های ذخیره‌شده (پنهانی) یا به‌اصطلاح کش، برای همان برنامه‌هایی عالی هستند که آن‌ها را خلق کرده‌اند؛ ولی داده‌ی اضافه مربوط به آن‌ها می‌تواند روی عملکرد کامپیوتر تأثیر بگذارد. بعضی اوقات سیستمعامل یا سایر برنامه‌ها نمی‌توانند بفهمند که تامب‌نیل‌ها را می‌توان نادیده گرفت؛ بنابراین موقع جست‌وجو، آن‌ها را هم در نظر می‌گیرند که باعث می‌شود علاوه‌بر افزایش زمان جست‌وجو، اجرای برنامه‌ها به‌دلیل اسکن این فایل‌های ذخیره‌شده‌ی نهانی در پسزمینه، بدون اطلاع شما کُندتر شود.
سرانجام، کش نسخه‌ای جدید و تکراری از خودش می‌سازد. این یعنی فضای بیشتری از هارد دیسک را برای ذخیره‌ی اطلاعاتی استفاده می‌کند که در جای دیگری هم وجود دارند. به‌عبارت‌دیگر، دو نسخه از اطلاعات به‌‌وجود می‌آید. هرچه برنامه‌های بیشتری نصب کنید، کامپیوتر شما با فایل‌های کش بیشتری سروکار خواهد داشت.
بسته به سیستمعامل شما، فایل‌های موقت می‌توانند باعث اذیت شوند. در سیستمعامل ویندوز، هارد دیسک ممکن است بدون اینکه کاری انجام دهید، به‌تدریج پر شود. بااینحال، روش‌های بسیاری برای آزاد سازی رم در سیستم های ویندوزی وجود دارد که با آن‌ها می‌توانید بهره‌وری کامپیوترتان را افزایش دهید.
گاهی اوقات از برنامه بدی استفاده می‌کنید
شما می‌توانید به اسکرین‌شات‌های برنامه‌ای نگاه یا بررسی‌های آن را مطالعه کنید؛ اما تا زمانیکه آن برنامه را دانلود نکنید، متوجه نخواهید شد که استفاده از آن چگونه است. این یعنی از برنامه کاملاً آگاهی ندارید و نمی‌دانید چه چیزی را دریافت می‌کنید.
گاهی اوقات برنامه‌ها پا را فراتر از انتظارات شما می‌گذارند و نوار ابزار اضافه در مرورگر و برنامه‌های اضافه به‌‌وجود می‌آورند. آن دسته از برنامه‌هایی که تبلیغات پاپ‌‌آپ ارائه می‌کنند، باید در پسزمینه اجرا شوند تا کارایی داشته باشند. این یعنی منابع کامپیوتر صرف وظایفی می‌شود که اصلاً آن‌ها را نمی‌خواهید.
چنین نرم‌افزارهایی آزاردهنده هستند؛ اما لزوماً بدافزار نیستند. ابزارهای تبلیغاتی مزاحم و نرم‌افزارهای جاسوسی و ویروس‌ها بسیار خطرناک‌تر هستند و می‌توانند به‌‌دلایل مختلفی سرعت کامپیوتر شما را کاهش دهند. هر سه نوعی خاص از نرم‌افزار هستند و باید دانلود و روی کامپیوتر نصب شوند.
زمانیکه برای مدتی از سیستمعامل استفاده و سپس آن را بررسی می‌کنید، زمان خوبی است که ببینید به کدام برنامه‌ها احتیاج دارید و به کدام‌‌یک نیاز ندارید. این کار باعث می‌شود احتمال دردسر برای دفعه‌ی بعدی کمتر شود؛ البته معمولاً می‌توانید نرم‌افزار مشکل‌ساز را حذف کنید.
حتی نرم‌افزارهای مفید همیشه بهینه نمی‌شوند
نرم‌افزاری که شرکت مایکروسافت برای ویندوز می‌سازد، از چارچوب‌ها و کتابخانه‌هایی (منابع پس‌زمینه‌ای مشترک) استفاده می‌کند که به‌‌همراه ویندوز می‌آیند. همین روند برای اپل و سیستمعامل مک صادق است. این روند در لینوکس کمی پیچیده می‌شود؛ اما اصول اولیه‌ی کار در آن یکسان است.
نرم‌افزاری که از طرف دیگر منابع می‌آید، ممکن است از کتابخانه‌های یکسانی استفاده نکند و در‌عوض به عناصر متفاوتی نیاز داشته باشد. معمولاً نباید این کتابخانه‌های اضافه را جداگانه دانلود کنید. خود نرم‌افزار می‌داند که چگونه باید این کار را برایتان انجام دهد؛ ولی این بدان‌معنا است که اکنون منابع سیستم اضافه‌ای دارید که در پسزمینه درحال اجرا هستند.
برنامه‌های مجانی و متن بازی که برای ویندوز دانلود می‌کنید، اغلب وابسته به مجموعه ابزارهای پسزمینه مشترک GNU هستند.
این حقیقت گاهی اوقات باعث می‌شود اجرای چنین نرم‌افزاری سنگین‌تر شود؛ چراکه هم برنامه بارگذاری می‌شود و هم کتابخانه‌های پس‌زمینه‌ای که برای اجرای برنامه به آن‌ها نیاز است.
اینکه چنین عملی تا چه اندازه تأثیرگذار است، به سن کامپیوتر بستگی دارد. اگر کامپیوتر جدید باشد، اصلاً آن را احساس نخواهید کرد؛ اما اگر از کامپیوتری قدیمی استفاده می‌کنید که نمی‌تواند ازپسِ اجرای چند برنامه هم‌زمان بربیاید، این عمل می‌تواند شما را اذیت کند.
آیا به دانلود نرم‌افزار اضافه نیاز است؟
البته! کامپیوتر اگر نتواند کاری که از آن می‌خواهید انجام دهد، پس به چه کار می‌آید؟ اما باید بدانید که دانلود و نصب نرم‌افزارهای اضافه و زیاد، باعث کاهش عملکرد سیستم خواهد شد.
اگر واقع‌بینانه به‌مسئله نگاه کنیم، نرم‌افزارهای زیادی روی می‌توانید روی کامپیوتر امروزی اجرا کنید، بدون اینکه به مشکلی بربخورید. سنگین‌ترین گزینه مرورگر وب شما باقی خواهد ماند. جالب است که بدانید وب‌سایت‌های امروزی آسیب‌های زیادی به کامپیوترهای شما وارد می‌کنند.
